तपाईको बाइक/स्कुटरले बजारमा भन्दा बढी इन्धन खपत गर्छ ? त्यसका धेरै कारणहरु हुन सक्छन् । यसैले बाइक/स्कुटरमा तेल जोगाउनका लागि तपाईले सोच्नै पर्ने छ । अहिले पेट्रोलको मुल्य ऐतिहासिकरुपमा महंगो छ । आज फेरि इन्धनको मुल्य बढेको छ । र, काठमाण्डौँमा पेट्रोल प्रतिलिटर नै १५५ रुपैयाँ पुगेको छ । यस्तो अवस्थामा बाइक/स्कुटरमा पेट्रोल जोगाउनु बचत मात्रै होइन, बुद्धिमानी हुन्छ ।
इन्धनको मूल्य बढ्दै गएपछि सकेसम्म इन्धन बचत गर्ने प्रयास गर्नुपर्छ । तपाईलाई पत्यार नलाग्न सक्छ तर हामीले आज प्रदान गर्ने केही टिप्सहरु पालना गर्नुभयो भने तपाईले आफ्नो बाइकको इन्धनको अधिकतम उपयोग गर्न सक्नुहुन्छ ।
१. बिहान पेट्रोल हाल्ने गर्नुहोस्
पढ्दा अनौठो लाग्न सक्छ तर जब तापक्रम कम हुन्छ तब पदार्थ केहि सघन हुन्छ । जब तापक्रम बढ्दै जान्छ, तब कुनै पनि पदार्थ फैलन थाल्छ । पेट्रोलमा पनि यो नियम लागू हुन्छ । सरदर कोठाको तापक्रममा नै वातावरणीय तापक्रम रहेको समय वा स्थानमा यो त्यति उपयोगी नहुन सक्छ तर नेपालका चिसो स्थानहरुका लागि यो उपायले काम गर्न सक्छ । यस्तोमा तपाईले उहि मुल्यमा अलिक धेरै पेट्रोल पाउन सक्नु हुनेछ ।
२. उचित मर्मत र सर्भिसिङ नियमित गर्नुहोस्
उचित मर्मतसम्भार र समयमै सर्भिसिङ तपाईंको बाइक/स्कुटरको प्रदर्शनलाई उच्चतम अवस्थामा राख्नको लागि प्रमुख कुरा हो । उचित मर्मत र समयमै सर्भिसिङ गर्दा बाइकले कुनै पनि तनाव बिना काम गर्न गर्ने गर्दछ र यसले तपाईंको बाइक/स्कुटरको इन्धन दक्षतामा सुधार गर्दछ ।
३. स्थिर गतिमा ड्राइभ गर्नुहोस्
एक स्थिर गतिमा ड्राइभिङ गर्नु सधैं इन्धन खपतको दक्षतामा उल्लेख्य सुधार गर्छ । गतिमा अचानक र बारम्बार परिवर्तनले इन्जिनमा थप दबाब दिन सक्छ, र यसले बाइक/स्कुटरको इन्धन खपत बढाउँछ । केही सवारी साधनहरूमा, त्यहाँ सूचकहरू पनि छन् जसले तपाईंलाई उत्कृष्ट सवारी गति देखाउँदछ जसले तपाईंलाई आफ्नो इन्धन बचत गर्न वा यसको उत्तम प्रयोग गर्न सहयोग गर्छ ।
४. सही टायर प्रेसर कायम राख्नुहोस्
सिफारिस गरिएका स्तरहरूसम्म टायरको प्रेसर कायम राख्नाले पनि तपाईंको बाइक/स्कुटरको माइलेज बढाउन मद्दत गर्छ । तपाइँको बाइक/स्कुटरको टायर प्रेसर ठीकसँग मापन गरिएको छ कि छैन भनेर जाँच गर्नुहोस् । साथै, तपाईको बाइक/स्कुटरको टायरको चाप तौल र तपाईले बोक्ने भार अनुसार पनि उतारचढाव हुन सक्छ । बाइक/स्कुटरमा पाइने ह्यान्डबुकले यसका लागि तपाईलाई उचित मार्गदर्शन दिन्छ । त्यसको अध्ययन गर्दा धेरै कुरा थाहा हुन्छ । सही टायर प्रेसर कायम गर्नाले इन्धन दक्षता मात्र बढाउँदैन, तपाईंको बाइक/स्कुटरको आयु पनि बढाउँछ ।
५. ट्राफिक लाइटमा बाइक/स्कुटर बन्द गर्नुहोस्
मानिसहरु ट्राफिक लाइटको समयमा अनावश्यक रूपमा इन्जिन चलाइराख्ने प्रवृत्ति हुन्छ । ट्राफिक लाइटमा पनि एक निश्चित समय हुन्छ, जहाँ तपाईंले पर्खनु पर्छ र अरूलाई जान दिनु पर्छ । यस्तो अवस्थाहरुमा बाइक/स्कुटरलाई बन्द गर्ने अभ्यास गर्नुपर्छ । यस्तो बानीले लामो समयमा तपाईंको लागि धेरै लाभदायक बनाउन सक्छ । लगभग हरेक बाइक र स्कुटरमा सेल्फ-स्टार्ट बटन र इन्जिनहरूलाई आजकल वार्म-अपको आवश्यकता पर्दैन, यस्तो अवस्थामा इग्निशन बन्द गर्न कुनै समस्या हुँदैन । यसले इन्धनको बर्बादी कम गर्न मद्दत गर्न सक्छ ।
६. गियरहरू ठीकसँग प्रयोग गर्नुहोस्
उचित गियरको प्रयोगले तपाईंको गाडीको इन्जिनलाई दबाबबाट जोगाउँछ । यदि तपाइँसँग गियरिङको सही ज्ञान छ भने, यसले तपाइँको बाइकको इन्जिनलाई आरामसँग चलाउन मद्दत गर्न सक्छ र तपाइँको बाइकको माइलेजमा उल्लेखनीय वृद्धि गर्न सक्छ । तपाईलाई थाहा हुनुपर्छ कि जति उच्च गति हुन्छ, इन्धन खपत पनि उच्च हुन्छ । उचित गतिमा उचित गियरिङ सधैं अभ्यास गर्नुपर्छ । साथै लामो समयसम्म इन्जिनलाई पहिलो गियरमा चलाउनबाट जोगिनुपर्छ किनभने यसले इन्जिनमा दबाब बढाउँछ जसले अन्ततः इन्धन बढी खपत गर्छ ।
७. क्लचको अत्यधिक प्रयोग नगर्नुहोस्
हेर्दा खेरि यो एक सामान्य गल्ती हो जुन धेरै मानिसहरूले बाइक/स्कुटर चलाउँदा गर्छन् । क्लचको अत्याधिक प्रयोगबाट सकेसम्म बच्नुपर्छ । धेरै मानिसहरु क्लचको अधिक प्रयोग गरेर बाइक/स्कुटरलाई नियन्त्रण गर्छन् । यसले आवश्यकता भन्दा बढी इन्धन खपत गर्न सक्छ । सबैभन्दा व्यस्त ट्राफिकमा पनि, उपयुक्त गियरहरू प्रयोग गरेर क्लचको अत्यधिक प्रयोगबाट बच्न सकिन्छ । यसबाट जोगिनाले धेरै इन्धनको बचत हुनुका साथै बाइक/स्कुटरको क्लचप्लेटको आयु बढाउन पनि मद्दत गर्न सक्छ ।
८. गुणस्तर इन्जिन तेल प्रयोग गर्नुहोस्
राम्रो गुणस्तर र अधिक परिष्कृत इन्जिन तेल प्रयोग गर्नाले तपाईको गाडीको इन्जिनको आयु मात्र बढाउने हैन कि राम्रो इन्धन दक्षता पनि प्रदान गर्नेछ । यस प्रकारको इन्धनको मूल्य थोरै महँगो हुन सक्छ, तर यसले फिर्ता हुने फाइदाहरूको लागि यो निश्चित रूपमा खर्च गर्न लायक छ । तर नेपालमा एकै किसिमका इन्धनहरु प्रयोग हुने भएकाले सैद्धान्तिकरुपमा यसको जोखिम रहदैन । तेलको गुणस्तर कायम राख्न बाहिर बोतलमा पाइने तेलहरु प्रयोग गर्दा भने होसियारी अपनाउनु पर्छ ।
९. मिल्छ भने बाइक/स्कुटर नचलाउनुहोस्
पेट्रोल खपत गर्ने सबै भन्दा उत्तम विकल्प बाइक/स्कुटर नचलाउनु हो । तर यो सँधै व्यवहारिक हुदैन । हामीलाई आफ्नो दैनिकी पुरा गर्न बाइक/स्कुटर चलाउनै पर्ने हुन सक्छ । तर कतिपय यात्राहरु यस्ता हुन्छन् कि त्यहाँ बाइक/स्कुटर नचलाए पनि हुन्छ । हामी अल्छि गरेर वा चाँडो गर्न बाइक/स्कुटर नै चलाएर पुग्छौँ । यदि पैदल दुरीमा छ भने बाइक/स्कुटरको सट्टा पैदलै जाँदा असल हुन्छ । यसले पेट्रोल बचत मात्रै गर्दैन कि हाम्रो स्वास्थ्यमा पनि फाइदा पुग्छ ।
१०. समझदारीपूर्वक बाइक/स्कुटर चलाउनुहोस्
यो सायद सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा हो । बाइक/स्कुटर चलाउँदा सर्कसमा भए जस्तो अनेक स्टन्डबाजी गर्दा पनि निकै धेरै समस्या आउँछन् । एक्सेलेरेशनमा अचानक परिवर्तन र अचानक ब्रेकिङले तपाईंको बाइक/स्कुटरको कार्यसम्पादनलाई असर गर्न सक्छ । यो चलन सवारीसाधनका लागि मात्र नभई सवार र वरपरका अन्य व्यक्तिका लागि पनि हानिकारक हुने भएकाले यसबाट बच्नुपर्छ । यसले धेरै इन्धन खपत गर्छ र सुरक्षाको हिसाबले पनि उत्तिकै खतरनाक छ । नरम रूपमा थ्रोटलिंग र स्थिर गतिमा सवारी सधैं सवारी साधन र सवारलाई फाइदा हुन्छ ।
